Είναι μία από τις πιο άγνωστες γωνιές της Ελλάδας, με μικρά και μεγάλα μυστικά: ένας παράδεισος για τον ταξιδιώτη που θέλει να ανακαλύπτει. Πήγαμε μέχρι την άκρη της λακωνικής γης και γνωρίσαμε ένα από τα κρυμμένα της διαμάντια.

Ο δρόμος που ανηφορίζει από τη Μονεμβασιά στα Φούτια και στο Ελληνικό, μέσα στους ελαιώνες, είναι γεμάτος στροφές. Και μετά απλώνεται το πανόραμα του Λακωνικού κόλπου από ψηλά. Ζαλισμένοι από τις στροφές, οδηγήσαμε στις παρηγορητικές ευθείες του κάμπου της Νεάπολης, όπου παράγονται (στο παρελθόν σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες) τα διάσημα βατικιώτικα κρεμμύδια. Βάτικα λένε ακόμα όλη την περιοχή ώς τον Καβομαλιά.

Ξεφυλλίζω από το μπαλκόνι μου στη Νεάπολη ιστορίες για το αρχαίο παρελθόν του τόπου, για τη συγκέντρωση των τριών μυκηναϊκών πολισμάτων -Ητις, Σίδη και Αφροδισιάς- το 1500 π.Χ. από τον Βοίο σε μια νέα πόλη, τις Βοιές, για την ακμή της ρωμαιοκρατίας, για την ισοπέδωση των Βοιών από το σεισμό του 375 μ.Χ. Οι Βοιές έγιναν με τους αιώνες τα Βοιάτικα και στο τέλος Βάτικα.

Κοιτάζω τη θάλασσα και όλος ο κόλπος μπροστά από την Ελαφόνησο είναι σπαρμένος με φορτηγά πλοία κάθε μεγέθους. Καμιά εικοσαριά μέτρησα. Τα έκλεισε το βορινό μπουρίνι; Οχι μόνο. «Είναι διεθνές αγκυροβόλιο και κάποια πλοία μένουν για λίγο καιρό. Κάνουν ανεφοδιασμό, αλλάζουν πληρώματα», μου εξηγεί ο δήμαρχος Βοιών Γιάννης Κουσούλης. «Περίπου 300 πλοία το χρόνο έρχονται γι' αυτό, αλλά εμείς δεν θέλουμε να πάρει διαστάσεις». Κουβεντιάζουμε με τον δήμαρχο για την παρ' ολίγον εγκατάσταση ηλεκτροπαραγωγού μονάδας στην Πούντα, για τη μελλοντική εγκατάσταση ανεμογεννητριών αλλά και για τη σπουδαία προοπτική ανάπτυξης εναλλακτικού τουρισμού στα Βάτικα και στον Μαλέα.

Ψηλότερα από τα σπίτια της Νεάπολης, το κάστρο της Αγίας Παρασκευής θυμίζει την ενετοκρατία στα Βάτικα. Ελαιώνες το τριγυρίζουν και άφθονα σκίνα και ασπαλάθια με κίτρινα λουλούδια. Ανηφορίζουμε ψηλά, περνάμε τη βρύση της Παναγιάς στο Παραδείσι. Πιο ψηλά, το Φαρακλό με την υπέροχη θέα ήταν κάποτε το ισχυρότερο χωριό της περιοχής. Ο δρόμος στα βόρεια κατηφορίζει στις ανατολικές πλαγιές της Κριθίνας και στο βάθος τα σπιτάκια της Καστανιάς μόλις διακρίνονται μέσα στα απέραντα θαμνοτόπια. Ο στενός δρόμος του χωριού κάνει κάτι ακροβατικά γύρω από μια μουριά. «Το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε να μην κοπεί η μουριά για να διαπλατυνθεί ο δρόμος, και έτσι κινδυνεύουμε καθημερινά. Λεωφορείο δεν περνάει…» λέει ο πρόεδρος του χωριού Κυριάκος Αργυράκης.

Εξω από την Καστανιά, μέσα σε ένα χωράφι κρύβεται ένα εκπληκτικό μυστικό. Να η ιστορία του: «Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο αγρότης Κώστας Στιβαχτάς είδε από μια οπή στο χώμα να μπαινοβγαίνουν μέλισσες. Μεγάλωσε την τρύπα ψάχνοντας να βρει νερό και ανακάλυψε ένα εντυπωσιακό σπήλαιο. Το 1958 έφτασαν στο χωριό καρτ ποστάλ από το σπήλαιο Διρού. Και ο αγρότης, μόλις τις είδε, είπε: «Εχω κι εγώ ένα τέτοιο στο κτήμα μου». Και έτσι αποκαλύφθηκε το σπήλαιο της Καστανιάς», μας διηγείται η συμπαθέστατη Δήμητρα Δρυμώνη, ξεναγός του σπηλαίου. Η είσοδός μας συνοδεύεται για κάμποση ώρα από επιφωνήματα έκπληξης. Πραγματικά μαγικό μέρος! Σταλακτίτες κρέμονται μυριάδες από την οροφή σαν λιωμένο κερί, θεόρατες κολόνες, μανδύες πέτρινοι, σχηματισμοί που προκαλούν και την πιο αδιάφορη φαντασία, χρώματα πολλά, κίτρινο, κόκκινο, πορτοκαλί, καφέ, πράσινο…

Η κυρία Κούλα Αργυράκη, η «κυρία προέδρου», μας έστρωσε δίπλα στο αναμμένο τζάκι. Ο ξανθός Πετρουλιανός (τοπικό κρασί) γεμίζει τα ποτήρια, τσιμπολογάμε αθηνολιές και ο πρόεδρος μου διηγείται την ιστορία του χωριού, για την παλιά μεσαιωνική Μεγαχώρα, την καταστροφή από πειρατές, τους περίφημους αμπελώνες που σκέπαζαν όλες τις πλαγιές. «Στο ακρωτήριο Καμήλα υπήρχε το αρχαίο Επιδήλιον, όπου έφτασε το ξόανο του Απόλλωνα όταν το πέταξε ο Μιθριδάτης στη θάλασσα στη Δήλο», μας λέει ο Παναγιώτης Τσαλαβούτας, παλιός πρόεδρος της Καστανιάς. Ο καιρός το γύρισε στο ψιλόβροχο και κάτω από το χωριό χάνεται στην ομίχλη το φαράγγι της Νταλίγκας. Θα γίνει βατό με καινούργιο μονοπάτι, δωρεά του Ιδρύματος Νιάρχου.

Ενα παραμυθένιο χωριό

Είναι μία από εκείνες τις σπάνιες στιγμές… Εκεί που οδηγείς και σε τυλίγει το τοπίο, εκεί που βλέπεις το πέλαγος και την πλαγιά να τρέχει καταπράσινη να το συναντήσει, εκεί, σε μια κλειστή δεξιά στροφή, κοιτάς, φρενάρεις, βγαίνεις από το αυτοκίνητο και αναρωτιέσαι αν είναι αλήθεια. Ετσι ακριβώς πρωτοβλέπεις τα Βελανίδια. Ολόξαφνα. Καμιά τετρακοσαριά σπιτάκια, λευκοί κύβοι με μπλε, πράσινα και καφέ παράθυρα, όλα με κεραμιδένιες στέγες, κατρακυλούν στην πλαγιά. Θυμίζουν το Κυπαρίσσι, τις Σπέτσες και άλλες ναυτικές κωμοπόλεις του Μυρτώου. «Το 98% του χωριού είναι ναυτικοί, πάππου προς πάππου!» μου λέει ο πρόεδρος Στέλιος Καρατζής. «Ολες οι μηχανότρατες ήταν κάποτε βελανιδιώτικες». Τη χρυσή εποχή που οι Βελανιδιώτες ψάρευαν στην Αφρική, και ειδικά στη Λιβύη, το χωριό είχε 1.000 κατοίκους. «Είχε 14 ταβέρνες, 12 μπακάλικα, 4 χασάπικα». Μετά το 1970, η Λιβύη έκοψε τις άδειες και οι μηχανότρατες λιγόστεψαν. «Σήμερα, όσες μηχανότρατες ψαρεύουν στο Βόρειο Αιγαίο είναι βελανιδιώτικες», τονίζει ο πρόεδρος, συνοδεύοντάς μας σε έναν περίπατο στα σοκάκια του χωριού. Λάμπουν από καθαριότητα, όπως και τα καλοσυντηρημένα ασβεστωμένα σπιτάκια. Κι ας λείπουν οι πιο πολλοί ιδιοκτήτες τους.

Ψηλά πάνω από το χωριό, το εκκλησάκι του Αη Γιάννη λάμπει και αυτό δίπλα στον κοκκινόμαυρο βράχο. Ολόγυρα, πολλά βυζαντινά εκκλησάκια διατηρούν ακόμα τις μνήμες από την εποχή που ολόκληρος ο Καβομαλιάς ήταν γεμάτος μοναστήρια και ασκηταριά, σε βαθμό να τον ονομάζουν Μικρό Αγιο Ορος. Δεξιά χάνεται στη στροφή το μονοπάτι που οδηγεί στον θρυλικό φάρο, ιστορικό μνημείο το οποίο αναστηλώνεται με χρήματα των εφοπλιστών Κωνσταντακόπουλου και Λασκαρίδη. Βαθιά κάτω οι βραχονησίδες μαυρίζουν στη θάλασσα που μελανιάζει το δειλινό. Νοσταλγώ ένα άλλο δειλινό, που βγαίναμε με την παρέα από τα φουσκωτά με τους ροφούς και τα πολλά ασημένια ψάρια που έλαμπαν δίπλα στη φωτιά της αμμουδιάς. Ολοι οι βυθοί γύρω από τα Βελανίδια ήταν -και είναι- μαγικοί ψαρότοποι.

Το παλιό τζουκμπόξ παίζει Μενιδιάτη και Γαβαλά. Τους μπεζ τοίχους στολίζουν διαφημίσεις τυπωμένες πριν από 40 χρόνια. Πίνουμε τα κρασιά μας στο Εξοχικό Κέντρο Νεράιδα στον Αγιο Νικόλαο και τσιμπολογάμε. «Εδώ, στον Αγιο Νικόλαο, έχουμε ρίζες από Κρήτη και νησιά και λιγότερο από την ενδοχώρα», τονίζει ο Αντώνης Δαμιανάκης, ένας από τους δύο εστιά-τορες. «Μόνο εδώ έχουμε τον Αη Λια στη θάλασσα και τον Αη Νικόλα στο βουνό…» Περνάμε το χωριό και κατηφορίζουμε στον θαλασσινό Προφήτη Ηλία: φεγγίζει ολόλευκος πάνω στο βράχο και στολισμένος από ένα γραφικό λιμανάκι με πολύχρωμες ψαρόβαρκες. Είναι το κοντινότερο ψαρολίμανο προς τον Καβομαλιά. Από εδώ και κάτω τα τοπία ερημώνουν ταχύτατα: λιγοστοί ελαιώνες και απέραντα θαμνοτόπια με ασφάκες, σκίνους, ασπαλάθια, αφάνες, φασκόμηλο, θυμάρι. Οι ακτές παίρνουν παράξενα σχήματα, τα βράχια είναι σαν γλυπτά, με σπηλιές και σπασμένα μονόπετρα. Περπατάμε για λίγο ανάμεσα στους αλλόκοτους, φαγωμένους από την αρμύρα κορμούς του απολιθωμένου δάσους κάτω από την Αγία Μαρίνα. Ιώδιο πλημμυρίζει την ατμόσφαιρα και η θάλασσα βογκάει ροκανίζοντας τους πέτρινους φοίνικες.

Φτάσαμε στην άκρη. Πιο πέρα δεν έχει. Στην Αγία Ειρήνη και στον Αη Γιώργη, πάνω από τους αβυσσαλέους γκρεμούς του Κάβου, ο κόσμος είναι αλλιώτικος. Το μοναστηράκι της Αγίας Ειρήνης με τα ανακαινισμένα πέτρινα κελιά φωτίζει με το λευκό τις πυκνές φραγκοσυκιές της αυλής του. Ο Αη Γιώργης με τις υπέροχες τοιχογραφίες του κρέμεται σαν θαλασσογέρακο πάνω από τα σταχτιά βράχια. Η άκρη του Μαλέα. Ενα μεταίχμιο. Αυστηρό, δωρικό, μοναχικό, σαν τα τελευταία τσακάλια που ζουν σε αυτή την εσχατιά της Λακωνίας. Σωπαίνω μπας κι ακούσω τα ουρλιαχτά τους. Τίποτα. Μόνο μια σειρήνα βαπορίσια ακούγεται. Και το βουβό κύμα. «Τις φουρτούνες του Καβομαλιά δεν τις κάνουνε άνεμοι: τις κάνουνε στοιχειά», γράφει ο Καρκαβίτσας στα Λόγια της Πλώρης. Να φεύγουμε. Δεν θέλω να είμαι εδώ με φουρτούνα…

Memo

ΜΕΤΑΒΑΣΗ

Η Νεάπολη απέχει 115 χλμ. από τη Σπάρτη και 340 χλμ. από την Αθήνα. ΚΤΕΛ Λακωνίας: Τ/27310-26.485.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Αϊβαλί
(Τ/27340-22.287).
Πολύ δημοφιλές ξενοδοχείο, πάνω στον παραλιακό δρόμο της Νεάπολης. Απλά, λιτά διακοσμημένα δωμάτια, καθαρά και με στοιχειώδεις ανέσεις, αλλά με περίφημη θέα στον κόλπο. Ο ξενοδόχος Θοδωρής Χάδιαρης είναι από τις πιο εγκάρδιες φυσιογνωμίες της πόλης. Από 35 € το δίκλινο δωμάτιο.
Limira Mare
(Τ/27340-22.236, www.limiramare.gr)
Μεγάλο ξενοδοχειακό συγκρότημα στην παραλία της Νεάπολης, με αισθητική και αρχιτεκτονική απολύτως '70s. Διαθέτει συμπαθητικούς κήπους και έχει άπλετη θέα στο πέλαγος. Από 70 € το δίκλινο δωμάτιο.
Αρσενάκος
(Τ/27340-22.991, www.arsenakos.gr)
Απλό ξενοδοχείο στην είσοδο της Νεάπολης, με λιτή διακόσμηση και πολλά δωμάτια με θέα στη θάλασσα. Από 30 € το δίκλινο δωμάτιο.
Δημήτρης Αλεξιάδης
(Τ/27340-51.270)
Πολύ καλή επιλογή στα Βελανίδια, σε ένα ατμοσφαιρικά διακοσμημένο (με παλιά έπιπλα, υφάσματα κ.λπ.) παλιό καπετανόσπιτο του χωριού. Πρόκειται για ένα διαμέρισμα που μπορεί να φιλοξενήσει δύο άτομα και ένα παιδί. Από 40 €.

ΦΑΓΗΤΟ

• Η Νεράιδα στον Αγιο Νικόλαο είναι η κορυφαία επιλογή.
• Στα Βελανίδια θα βρείτε όλο το χρόνο την ταβέρνα Βράχος, όπου ο συμπαθέστατος Γιάννης Καρατζής, ο επονομαζόμενος Καμπανέλλης (το παρατσούκλι τού έμεινε από κάποια παλιά σχολική θεατρική παράσταση), ετοιμάζει κάθε λογής μαγειρευτά, κρεατικά, φρέσκα ψάρια και εξαιρετικά γεμιστά καλαμάρια.
• Στην Καστανιά υπάρχει το καινούργιο ουζερί Ο Μπαρμπα- Τάσος ο Βλαντής.
• Στη Νεάπολη καλό φαγητό θα βρείτε στο Τζιβαέρι(θαλασσινά, μπριζόλες, τσαΐτια, καλιτσούνια κ.λπ.), στο Μαϊστράλι και στο ουζερί Μανωλίτσης (ο «δάσκαλος στο χταπόδι»!).
• Το εστιατόριο Πανόραμα στη βόρεια άκρη της παραλίας της Νεάπολης έχει κορυφαίο ντεκ πάνω στη θάλασσα και σωστό σέρβις.

Εξοχικόν Κέντρον η Νεράιδα στον Αγιο Νικόλαο

Αναμφίβολα το καλύτερο φαγητό στην ανατολική Λακωνία! Μαζί, αξεπέραστη αισθητική μεταμοντέρνου ταβερνείου δεκαετιών '60-'70. Είναι η ταβέρνα του Δελακοβία, σπουδαίο στέκι του χωριού από το 1970, ανακαινισμένη από τον Αντώνη Δαμιανάκη και τον Παντελή Μεϊμέτη, ο οποίος μαγειρεύει μοναδικά ελληνικά πιάτα (λοξοκοιτάζοντας δημιουργικά σε Ανατολή και Κρήτη): εξαιρετικό κότσι, μοσχαράκι στιφάδο, ρεβιθοκεφτέδες, τσαΐτια (τοπικές πιτούλες με φρέσκο τυρί και δυόσμο), κόκορας κρασάτος, σαλιγκάρια γιαχνί και άλλα πολλά.
Ο Παντελής και ο Αντώνης φτιάχνουν μόνοι τους κρασί, λάδι, γλυκά, τυριά, ζυμώνουν ένα καταπληκτικό ψωμί και επιλέγουν όλα τα προϊόντα από τοπικούς παραγωγούς. Μια ταβέρνα που τιμά όλο το νομό και ένας βασικός λόγος για να έρθετε ώς τα χωριά του Καβομαλιά!

ΑΓΟΡΕΣ

Αναζητήστε το εξαιρετικό λάδι της περιοχής (από ποικιλία αθηνολιές). Πολύ καλά είναι επίσης τα κρασιά του οινοποιείου Βατίστα, από αμπελώνες και ποικιλίες της περιοχής (Πετρουλιανός, Κυδωνίτσα, Θράψα κ.λπ.).
Στο ζαχαροπλαστείο του Σωτήρη Χαραμή θα βρείτε νοστιμότατα τοπικά αμυγδαλωτά, μπακλαβάδες και γλυκό του κουταλιού ελιά!